Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің Төрағасы А. Қ. Аймағамбетов мырзаға ХАТ
Құрметті Асхат Қанатұлы!
Сіздің атыңызға жазғалы отырған хатымды, Еңбек және әлеуметтік қорғау комитетіне қысқаша жасалған талдаумен бастағалы отырмын.
Комитетте бас-аяғы 3 – ақ маман бар екен, оның біреуі Төраға, қалған 2-уі орынбасарлары болып шықты. Мамандардың орташа жасы 52 жасты құрайды. Әрқайсысының қос университеттік білімдері бар. Алған білімдері бойынша Төрағаның негізгі мамандығы – мал дәрігері, орынбасарлары – екеуінің де негізгі мамандықтары мұғалімдік.
Еңбек және әлеуметтік қорғау саласына Төрағаның өзі 1998 жылдан бастап, еңбек инспекторы лауазымында араласқан. Қалған 2 орынбасарының бірі қазақ тілі мұғалімі болып жүріп (1994 - 1998 ж. ж.), алғашқы дипломын сырттай оқып 1999 жылы алған. 2000-2013 жылдар аралығында аудан, қала әкімшіліктерінде орынбасарлық жұмыстарда, 2013 -2022 ж. ж. аралығында әлеуметтік қорғау саласында, ал 2022 жылдан бастап Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті Төрағасының орынбасары лауазымына көтерілген.
Төрағаның екінші орынбасары 2023 жылға дейін әртүрлі салада еңбек етіп, осы жылдың маусым айынан бастап Төрағаның орынбасарлығы қызметіне кіріскен.
Бір сөзбен айтқанда, Комитеттің Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті деген аты бар демесеңіз, ЗАТЫНЫҢ САЙ КЕЛМЕЙТІНДІГІ, кімді де болса таң қалдырмасы анық. Ал мамандары болса, жеті қабат жер астындағы шахтерлер мен 2000 градус температурамен болат немесе фосфор, басқа металдарды балқытып жататын жұмыс орындарының жағдайын, өздері отыратын жайлы кабинеттерінің жағдайларынан айырмашылығы жоқ деп ойлайтын болулары керек? Әрине, бұл - менің пікірім.
Жақында ғана Комитет Төрағасының атына, өзінің эл.почтасы арқылы хат жолдаған едім, соңында сол үшін өзімді өзім кіналаумен тындым. Себебі, атынан ат үркитін Комитетте, еңбек қауіпсіздігіне қатысы бар толыққанды бір маманның болмайтындығы туралы ойламаппын.
Сіздің атыңызға жазғалы отырған хатымды, Еңбек және әлеуметтік қорғау комитетіне қысқаша жасалған талдаумен бастағалы отырмын.
Комитетте бас-аяғы 3 – ақ маман бар екен, оның біреуі Төраға, қалған 2-уі орынбасарлары болып шықты. Мамандардың орташа жасы 52 жасты құрайды. Әрқайсысының қос университеттік білімдері бар. Алған білімдері бойынша Төрағаның негізгі мамандығы – мал дәрігері, орынбасарлары – екеуінің де негізгі мамандықтары мұғалімдік.
Еңбек және әлеуметтік қорғау саласына Төрағаның өзі 1998 жылдан бастап, еңбек инспекторы лауазымында араласқан. Қалған 2 орынбасарының бірі қазақ тілі мұғалімі болып жүріп (1994 - 1998 ж. ж.), алғашқы дипломын сырттай оқып 1999 жылы алған. 2000-2013 жылдар аралығында аудан, қала әкімшіліктерінде орынбасарлық жұмыстарда, 2013 -2022 ж. ж. аралығында әлеуметтік қорғау саласында, ал 2022 жылдан бастап Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті Төрағасының орынбасары лауазымына көтерілген.
Төрағаның екінші орынбасары 2023 жылға дейін әртүрлі салада еңбек етіп, осы жылдың маусым айынан бастап Төрағаның орынбасарлығы қызметіне кіріскен.
Бір сөзбен айтқанда, Комитеттің Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті деген аты бар демесеңіз, ЗАТЫНЫҢ САЙ КЕЛМЕЙТІНДІГІ, кімді де болса таң қалдырмасы анық. Ал мамандары болса, жеті қабат жер астындағы шахтерлер мен 2000 градус температурамен болат немесе фосфор, басқа металдарды балқытып жататын жұмыс орындарының жағдайын, өздері отыратын жайлы кабинеттерінің жағдайларынан айырмашылығы жоқ деп ойлайтын болулары керек? Әрине, бұл - менің пікірім.
Жақында ғана Комитет Төрағасының атына, өзінің эл.почтасы арқылы хат жолдаған едім, соңында сол үшін өзімді өзім кіналаумен тындым. Себебі, атынан ат үркитін Комитетте, еңбек қауіпсіздігіне қатысы бар толыққанды бір маманның болмайтындығы туралы ойламаппын.
Құрметті Төлеген Қапақұлы!
Маған, Тәуелсіз сарапшы ретінде, ЖШС «Қазақмыс» корпорациясындағы «Жомарт» кен орнының жұмысшысы Жұмабеков Алмас Темірболатұлының арыз шағымы келіп түсті. Оның қолындағы қазан айының 06 - да алған «Акт о несчастном случае с трудовой деятельностью» ресми құжатынан белгілі болғанындай, ол тамыз айының 21-і күні өндірістік жазатайым оқиғаға тап болған. Толық диагнозы: «Закрытый краевой перелом головки 1 плюсневой кости левой стопы без смещения. Закрытый перелом основной и средней фаланги 2 пальца левой стопы без смещения. Ушибленная рана 3 пальца левой стопы. Ушиб мягких тканей, ссадина левой лопаточной и подвздошной области».
Сол күннен бастап, бүгінгі күнге дейін А. Т. Жұмабеков еңбекке жарамсыздық парағымен, Айнагүл Нұрахметқызы Жаңбыршина (Астана қ. №15 емхана) басшылық ететін емханада емделіп келеді. Өкінішке орай, Дәрігерлік кеңестік комиссиясының басшысы, ЖШС «Қазақмыс» корпорациясының сұранысына орай, ҚР ДСМ-нің «Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, сондай-ақ еңбекке уақытша жарамсыздық парағын немесе анықтамасын беру қағидаларын бекіту туралы» 2020 жылғы 18 қарашадағы №ҚР ДСМ-198/2020 бұйрығының 16 тармағына сәйкес, еңбекке жарамсыздық парағын 2 айдан соң жауып, А. Т. Жұмабековті жұмысқа шығарып жіберген. Осылайша, өндіріс орнында жазатайым жарақат алған А. Т. Жұмабековтің денсаулығына келтірілген зиянның ӨТЕУІН алуына кепілдік беретін заңды құқығы бұзылып отыр.
Бүгінгі таңда, еліміздегі заңнамалық күші бар Еңбек кодексінде көрсетілгендей, жұмысшылардың еңбек ету міндеттерін орындауларына байланысты, олардың денсаулықтарына келтірілген зиянды ӨТЕУ міндеттері қарастырылған. Яғни, өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік аурулардан міндетті әлеуметтік сақтандыруға да кепілдік берілген (Қазақстан Республикасының «Қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы» 2005 жылғы 7 ақпандағы N30 Заңы).
24-бап. Қызметкердi еңбекке қабiлеттiлiгiнен айрылу дәрежесiн анықтауға куәландырудың тәртiбi
2. Қызметкердi жазатайым оқиға немесе кәсiптiк ауру салдарынан еңбекке қабiлеттiлiгiнен айырылу дәрежесiн айқындауға куәландыру, сондай-ақ қосымша көмек пен күтiм түрлерiне мұқтаждықты айқындау Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасына сәйкес медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу арқылы жүзеге асырылады.
А. Т. Жұмабеков Сіздің көмегіңізге зәру.
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
Еліміздегі еңбек етуге жарамды жандар мен еңбек адамдарының әлеуметтік жағдайына жауапты министірлікте Т. Б. Дүйсенова ханым, жауапты хатшылықтан министрлікке дейін көтеріліп, 10 жыл бойы /2008 – 2018 ж.ж./ өзінің орынтағын ешкімге бермей келді. Тек, 30 жыл бойы елді билеген Назарбаевтың «жанашырлығының» арқасында демалысқа кеткенімен, сол орынтағына 2022 жылдың сәуірінде қайта отырды. Осы жылдар ішінде Т. Б. Дүйсенова ханымның «елді естерінен тандырып» жаңалық жасағыны есімізде қалмапты, әсіресе, еңбекті қорғау мәселелеріне байланысты. Десекте, бір ғана жұмыс берушілердің, олигархтардың тілектерін бұлжытпай орындап, солардың пайдасын елдегі барлық құндылықтардан биік қойып, енгізген Еңбек кодексімен бүгінге дейін өмір сүріп келе жатырмыз.
Осы жылдың басында министр ханымның орынтағына, бұған дейін де өзін осы министрлікте 2013-2019 жылдары аралығында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің орынбасары болып қызмет атқарған С.Қ. Жақыпова ханым отырған еді. Ал С.Қ. Жақыпова ханым болса, Астана қаласында орын алған 5 бірдей бір үйдің балдарының қазасынан соң, елдің есінде сақталып қалған-ды. Себебі, осы оқиғаға байланысты кіналі болып танылып, қызметінен кеткен-ді. Десекте, С.Қ. Жақыпова ханым: «Көпбалалы ана не үшін түнгі ауысымда жұмыс істейді» - деп, 5 баласынан бір сәтте айырылған бақытсыз ананың өзіне кіна таққандай болған-ды. Осылардың барлығы жадында сақталып қалған, осы салаға қатысы бар жандардың көбісі, С.Қ. Жақыпова ханымның министр орынтағына отыруын, жақсы жаңалық деп қабылдай алмады. Өкінішке орай, солардың санатында осы хаттың авторы да бар. Бір ғана мысалды келтіргелі отырмын.
Еліміздегі еңбек етуге жарамды жандар мен еңбек адамдарының әлеуметтік жағдайына жауапты министірлікте Т. Б. Дүйсенова ханым, жауапты хатшылықтан министрлікке дейін көтеріліп, 10 жыл бойы /2008 – 2018 ж.ж./ өзінің орынтағын ешкімге бермей келді. Тек, 30 жыл бойы елді билеген Назарбаевтың «жанашырлығының» арқасында демалысқа кеткенімен, сол орынтағына 2022 жылдың сәуірінде қайта отырды. Осы жылдар ішінде Т. Б. Дүйсенова ханымның «елді естерінен тандырып» жаңалық жасағыны есімізде қалмапты, әсіресе, еңбекті қорғау мәселелеріне байланысты. Десекте, бір ғана жұмыс берушілердің, олигархтардың тілектерін бұлжытпай орындап, солардың пайдасын елдегі барлық құндылықтардан биік қойып, енгізген Еңбек кодексімен бүгінге дейін өмір сүріп келе жатырмыз.
Осы жылдың басында министр ханымның орынтағына, бұған дейін де өзін осы министрлікте 2013-2019 жылдары аралығында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің орынбасары болып қызмет атқарған С.Қ. Жақыпова ханым отырған еді. Ал С.Қ. Жақыпова ханым болса, Астана қаласында орын алған 5 бірдей бір үйдің балдарының қазасынан соң, елдің есінде сақталып қалған-ды. Себебі, осы оқиғаға байланысты кіналі болып танылып, қызметінен кеткен-ді. Десекте, С.Қ. Жақыпова ханым: «Көпбалалы ана не үшін түнгі ауысымда жұмыс істейді» - деп, 5 баласынан бір сәтте айырылған бақытсыз ананың өзіне кіна таққандай болған-ды. Осылардың барлығы жадында сақталып қалған, осы салаға қатысы бар жандардың көбісі, С.Қ. Жақыпова ханымның министр орынтағына отыруын, жақсы жаңалық деп қабылдай алмады. Өкінішке орай, солардың санатында осы хаттың авторы да бар. Бір ғана мысалды келтіргелі отырмын.
Уехавший из ВКО юрист добился льгот из-за испытаний на ядерном полигоне
Алматинский районный суд Астаны удовлетворил иск юриста Ануарбека Скакова - бывшего жителя Усть-Каменогорска, расположенного в зоне радиационного риска в результате испытаний на Семипалатинском ядерном полигоне, по вопросу взыскания положенных по закону льгот и компенсаций, передает корреспондент Tengrinews.kz. Решением суда работодатель теперь обязан выплатить заявителю надбавку к зарплате и компенсацию за неиспользованный дополнительный экологический отпуск.
Как пояснил Скаков, в текущий момент льготы, согласно закону РК "О социальной защите граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне", представляют собой в основном дополнительный экологический отпуск чаще всего продолжительностью 10 дней и надбавку к месячной зарплате в размере от 1,25 до 2 МРП. "Законом эти выплаты возложены на работодателей. Сейчас люди, когда выезжают с территорий, подвергшихся загрязнению, а это в основном районы, прилегающие к бывшему Семипалатинскому ядерному полигону, лишаются льгот, установленных законом. Им говорят, что, поскольку они выехали, им такие льготы не положены. Я обратился в суд, поскольку у меня есть экологическое удостоверение, подтверждающее право на льготы и компенсации. Суд и первой, и апелляционной инстанций должным образом разобрался в деле и принял нашу сторону. Решение уже вступило в законную силу", - сказал Скаков.
Он отметил, что теперь каждый бывший житель этих районов может показать это решение своему работодателю и потребовать предоставления льгот при наличии подтверждающего документа – специального экологического удостоверения. "Многие работодатели ранее думали, что это незаконно, и не выплачивали. Работникам отказывали на основании разъяснений Минздравсоцразвития, которое придерживалось позиции, что выплаты могут получать только жители этих районов. Но судебное решение имеет большую силу, чем мнение госоргана. Наше законодательство предусматривает единообразие судебной практики", - сказал Скаков.
Алматинский районный суд Астаны удовлетворил иск юриста Ануарбека Скакова - бывшего жителя Усть-Каменогорска, расположенного в зоне радиационного риска в результате испытаний на Семипалатинском ядерном полигоне, по вопросу взыскания положенных по закону льгот и компенсаций, передает корреспондент Tengrinews.kz. Решением суда работодатель теперь обязан выплатить заявителю надбавку к зарплате и компенсацию за неиспользованный дополнительный экологический отпуск.
Как пояснил Скаков, в текущий момент льготы, согласно закону РК "О социальной защите граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне", представляют собой в основном дополнительный экологический отпуск чаще всего продолжительностью 10 дней и надбавку к месячной зарплате в размере от 1,25 до 2 МРП. "Законом эти выплаты возложены на работодателей. Сейчас люди, когда выезжают с территорий, подвергшихся загрязнению, а это в основном районы, прилегающие к бывшему Семипалатинскому ядерному полигону, лишаются льгот, установленных законом. Им говорят, что, поскольку они выехали, им такие льготы не положены. Я обратился в суд, поскольку у меня есть экологическое удостоверение, подтверждающее право на льготы и компенсации. Суд и первой, и апелляционной инстанций должным образом разобрался в деле и принял нашу сторону. Решение уже вступило в законную силу", - сказал Скаков.
Он отметил, что теперь каждый бывший житель этих районов может показать это решение своему работодателю и потребовать предоставления льгот при наличии подтверждающего документа – специального экологического удостоверения. "Многие работодатели ранее думали, что это незаконно, и не выплачивали. Работникам отказывали на основании разъяснений Минздравсоцразвития, которое придерживалось позиции, что выплаты могут получать только жители этих районов. Но судебное решение имеет большую силу, чем мнение госоргана. Наше законодательство предусматривает единообразие судебной практики", - сказал Скаков.
Міне, енді С.Қ. Жақыпова ханым басқаратын министрлік 10 жылға жуық сағыздай созылып келе жатқан «2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасын /концециясы/» қайта қозғап, іс жүзінде пайдаға асырмақшы болып отыр. Министрдің өзінен басқа 5 орынбасары бар екен. Мамандардың орташа жасы 46 жасты құрады. Министрліктегі 6 маманның 3 – нің негізгі мамандықтары мұғалімдік, қалғандарының негізгі мамандықтары – саясаткер, ауыл шаруашылық маманы және мансабын медбике болып бастаған, 2 бірдей университетті сырттай оқып «қатырған», жолы болғыш, көзден ғайып болған «Нұротан» партиясының мүшесі екен.
Тағы бір байқағанымыз, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Денсаулық сақтау және Білім беру министрліктері қай кезден де ғалымдармен толықтырылып отырады. Аталған министрлікте ғалымдар тұрмақ, өндіріс орындарына қандай да қатысы бар мамандардың өзі де көрінбей қойды.
Құрметті Асхат Қанатұлы! Желтоқсанның 5-і күні Астана қаласында ұйымдастырылған дөңгелек столдарыңызды бір емес, бірнеше рет тыңдап және сол отырысты өзім білетін, еңбекті қорғау мәселесіне қатысы бар барлық мамандарға жіберіп құлағдар еттім. Сәтімен өткен дөңгелек стол екен, енді сол жерде көтерілген мәселелердің барлығы, айтылған жерде қалып кетпей ме деп, олар да мені қарсы сұрақтардың астынан алды. Айып етпеңіз, Сіздің ел алдындағы абройыңызды қорғаныш ете отырып, бұл шаруаның іс жүзінде жерде қалмайтындығына, оларды да сендіргендей болдым.
Дөңгелек стол басында сөз сөйлеген А. Қ. Қалықов, Е. Б. Саиров, Р. Р. Заитов, әсіресе, техникалық инспектор Андрей Рудольфович сынды азаматтардың сөздерінен кейін не айтуға болады? Андрей Рудольфовичтың министр ханымға баға беріп бағытталған сөзінен кейін, министр ханым біраз шамданып, «Сіздің сын сөзіңізді қабылдай алмаймыз» деп, аяқ астынан бұлқан-талқан болуының еш реті жоқ еді. Үлкен өкінішке орай, екінші ретте де, осылай болып отыр. Осы жолдардың авторы Андрей Рудольфовичтың министр ханымға берген бағасымен 100 пайыз келіседі. Жалпы, бұл - министрліктің осы уақытқа дейінгі жұмысына, орнымен берілген әділ бағасы болып табылады!
Күні ертең, жоғарыдағы аты аталған А. Қ. Қалықов, Е. Б. Саиров және басқа да қолдарынан іс келетін азаматтардың біріне С.Қ. Жақыпова ханымның орынтағы өтіп жатса, дереу қолдаған болар едім. Себебі, көне Қазақстанның «көне» кадрлары - ұстаздар мен заңгерлерден жасақталған министрліктің мүшкіл халіне ендігі жерде, көз жұмып қараудың уақытысы өтіп кеткен сияқты!
Өткен айдың 2-3-і аралығында Қарағанды қаласында Халықаралық ғалымдардың қатысуымен, қоғамдық денсаулық сақтау және кәсіби денсаулық Институтының 65 жылдығына арналған ғылыми-практикалық конференция болып өтті. Сол конференцияда «2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасы туралы» баяндама оқылды. Өкінішке орай, қауіпсіз еңбекке байланысты оқылған баяндаманың қаншалықты маңызды тақырып болғанымен, ғалымдар тарапынан ешқандай қызығушылық байқалмады. Себебі, жазылған жобадан ғылымның иісі де шықпайды екен. Жобаның өзін олар қандай да бір ғылыми жұмыстардың көшірмесі болуы мүмкін деген, болжамдар да жасап үлгірді қайсыбіреулері.
Құрметті Асхат Қанатұлы!
Ортаға салар ойларым мұнымен таусылар түрі жоқ сияқты. Себебі, мен 40 жылдан аса дәрігерлік мансабымның 36 жылын адам денсаулығына аса қауіпті және зиянды еңбек орындарындағы адамдардың денсаулықтарына байланысты мәселелерге арнағанмын. Содан да болар, дөңгелек стол басында сөз алған Арман Қобыландыұлы, Ерлан Бияахметұлы, Ринат Рифхатұлы, техникалық инспектор Андрей Рудольфович сынды, менің кәсібіммен біте қайнасқан мәселелер көтерілген жерде, мен неге үнсіз қалуым керек?
Енді, 2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасына орай, өзімнің қосар жеке пікірлерім:
1. 2019 жылы Қазақстан «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын ілгерілету жөніндегі жаһандық науқанға қосылды. ҚР - ның Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Тұжырымдаманы Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы әзірледі және 2017 жылғы 4 қыркүйекте Сингапурда өткен 21-ші Дүниежүзілік еңбекті қорғау және қауіпсіздік конгресінде іске қосылды. Бұл кәсіпорындағы еңбекті қорғаудың бүкіл жүйесін, ең алдымен алдын алуды ұйымдастырудың сапалы жаңа тәсілі. Ол өндірісте кез келген жазатайым оқиғаларды болдырмау үшін кәсіпорын иесінен бастап жұмысшыларға дейін өндіріс процесіне қатысушылардың саналы әрекетіне негізделген.
Жыл сайын дүние жүзінде 3 миллионнан астам қызметкер жұмыс орнында қайтыс болады. Демек, еңбек қауіпсіздігі тек еңбек қауіпсіздігі емес, еңбек қауіпсіздігі + еңбек медицинасы болуы керек!
Ал енді осыдан кейін «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын, соңғы 10 жыл бойы және тағы да пайдалануына 6-7 жыл уақытты қажет етететін, «ұстаздар мен заңгерлер» өмірге енгізгелі тырысып жатқан біздің министрліктің «2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасын» қатар қоюға бола ма?
Әрине, жоқ!
Осындай кезде, бұған дейін 119 миллиард тенге қаражатты шығындап, «құлағынан тартып» өмірге келтірген «Рухани жаңғыру» бағдарламасы тоқтап қалды. Білетіндердің сөзіне сенетін болсақ, әлгіндей бағдарламаның болшағы бұлыңғыр дегенге саяды. Басы-қасында басшылық жасап жүрген А. Балаеваның бағы жанып, министр болып кетті.
Сол сияқты, Денсаулық сақтау саласындағы МӘМС – ке байланысты дауды алайықшы. Айтушылардың сөзіне сенетін болсақ, пандемия кезінде бюджеттен бөлінген 6 триллион қаржы талан-таражға түскен көрінеді. Бірақ, бұл туралы ешкім ештеңе деген жоқ. Айтылған сөз айтылған жерінде қалды. Дегенмен, жемқорлықтың қалың орманы орнаған елде қандай да бір бағдрламалардың халыққа толыққанды қызмет етуі мүмкін емес екенін, бәрімізге ұғынатын кез келген сияқты.
2. Біз не болғанда, С.Қ. Жақыпова ханым басқаратын министрліктегі мамандандардың күшімен өмірге, «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасынан асып түсетін тұжырымдама тудыра алмайтынымызды мойындауымыз керек. Оның бержағында, 2019 жылы Қазақстан «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын ілгерілету жөніндегі жаһандық науқанға қосылды. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылған болып отыр.
3. Қарағандыдағы кәсіби аурулар Ұлттық орталығының ғалымдары талай рет, еңбек медицинасындағы жазатайым оқиғаларға және өндіріс орындарындағы еңбек қауіпсіздігіне байланысты туындаған мәселелерді шешу мақсатында, ғылыми конференциялар ұйымдастырды, құлаш-құлаш ғылыми мақалалар жазып, елдегі кәсіподақ ұйымдарын, ДСМинистрлігі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігін біріктіре отырып, еңбек қауіпсіздігі дегеніміз – ол бір ғана еңбек қауіпсіздігі емес, бірінші кезекте, еңбек қауіпсіздігі + еңбек медицинасы болуы керектігін түсіндіруді алдарына мақсат етіп қойған-ды. Дегенмен, іс жүзінде бұл мақсаттардың орындалуына қол жеткізіле алмады.
4. Десекте, бірінші кезекте – қалың елді жайлаған жемқорлықты түп тамырымен жою, бізге ауадай қажет. Онсыз тірлігіміздің алға басуы мүмкін емес!
5. Бүгінгі таңда жоғарыдағы аты аталған салалардың барлығында профилді мамандардың жетіспеушілігі, сосын өндіріс орындарындағы еңбекті қорғау ісіне қатысы жоқ мамандарды көптеп пайдалану мәселесі. Бұл туралы Президент Тоқаевтың өзі де, Алматыдағы Жылу беру кешенін мал маманы басқарып отырғандығына акцент жасаған еді.
6. Ең маңызды шаруалардың бірі, бұл – 2015 жылғы Еңбек кодексін түпкілікті жаңарту. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне және Еңбек медицинасына қатысы бар заңнамалар мен салалық бұйрықтарды қайта жазу. Ал, кәсіби аурулар және еңбек гигиенасы Ұлттық орталығының жер - жердегі филиалдарының қызметтерін қайта жандандыру, медициналық университеттердегі алынып тасталған профпатология пәнін қайтадан енгізу және дипломнан кейінгі дәрігер-профпатологтартарды дайындау курстарын қалпына келтіру жұмыстары, бүгінгі таңда - кезек күттірмейтін қажеттілік болып тұр. Сонымен бірге, дәл осы жайлар Сіздер - депутаттар тарапынан көрсетілетін белсенді көмектерге аса зәру болып отыр.
Құрметпен,
Жұбан Тілеубергенов
«Марат Оспанов атындағы БҚМУ»
қауымдастырылған профессоры,
Ақтөбе облыстық Еңбек медицинасы
кабинетінің меңгерушісі, жоғары санатты
дәрігер, Тәуелсіз сарапшы, заңгер.
ҚР Денсаулық сақтау ісінің үздігі,
Еңбек ардагері
Ақтөбе қаласы, т.: 87014280990
12.12. 2023 ж.
Тағы бір байқағанымыз, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Денсаулық сақтау және Білім беру министрліктері қай кезден де ғалымдармен толықтырылып отырады. Аталған министрлікте ғалымдар тұрмақ, өндіріс орындарына қандай да қатысы бар мамандардың өзі де көрінбей қойды.
Құрметті Асхат Қанатұлы! Желтоқсанның 5-і күні Астана қаласында ұйымдастырылған дөңгелек столдарыңызды бір емес, бірнеше рет тыңдап және сол отырысты өзім білетін, еңбекті қорғау мәселесіне қатысы бар барлық мамандарға жіберіп құлағдар еттім. Сәтімен өткен дөңгелек стол екен, енді сол жерде көтерілген мәселелердің барлығы, айтылған жерде қалып кетпей ме деп, олар да мені қарсы сұрақтардың астынан алды. Айып етпеңіз, Сіздің ел алдындағы абройыңызды қорғаныш ете отырып, бұл шаруаның іс жүзінде жерде қалмайтындығына, оларды да сендіргендей болдым.
Дөңгелек стол басында сөз сөйлеген А. Қ. Қалықов, Е. Б. Саиров, Р. Р. Заитов, әсіресе, техникалық инспектор Андрей Рудольфович сынды азаматтардың сөздерінен кейін не айтуға болады? Андрей Рудольфовичтың министр ханымға баға беріп бағытталған сөзінен кейін, министр ханым біраз шамданып, «Сіздің сын сөзіңізді қабылдай алмаймыз» деп, аяқ астынан бұлқан-талқан болуының еш реті жоқ еді. Үлкен өкінішке орай, екінші ретте де, осылай болып отыр. Осы жолдардың авторы Андрей Рудольфовичтың министр ханымға берген бағасымен 100 пайыз келіседі. Жалпы, бұл - министрліктің осы уақытқа дейінгі жұмысына, орнымен берілген әділ бағасы болып табылады!
Күні ертең, жоғарыдағы аты аталған А. Қ. Қалықов, Е. Б. Саиров және басқа да қолдарынан іс келетін азаматтардың біріне С.Қ. Жақыпова ханымның орынтағы өтіп жатса, дереу қолдаған болар едім. Себебі, көне Қазақстанның «көне» кадрлары - ұстаздар мен заңгерлерден жасақталған министрліктің мүшкіл халіне ендігі жерде, көз жұмып қараудың уақытысы өтіп кеткен сияқты!
Өткен айдың 2-3-і аралығында Қарағанды қаласында Халықаралық ғалымдардың қатысуымен, қоғамдық денсаулық сақтау және кәсіби денсаулық Институтының 65 жылдығына арналған ғылыми-практикалық конференция болып өтті. Сол конференцияда «2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасы туралы» баяндама оқылды. Өкінішке орай, қауіпсіз еңбекке байланысты оқылған баяндаманың қаншалықты маңызды тақырып болғанымен, ғалымдар тарапынан ешқандай қызығушылық байқалмады. Себебі, жазылған жобадан ғылымның иісі де шықпайды екен. Жобаның өзін олар қандай да бір ғылыми жұмыстардың көшірмесі болуы мүмкін деген, болжамдар да жасап үлгірді қайсыбіреулері.
Құрметті Асхат Қанатұлы!
Ортаға салар ойларым мұнымен таусылар түрі жоқ сияқты. Себебі, мен 40 жылдан аса дәрігерлік мансабымның 36 жылын адам денсаулығына аса қауіпті және зиянды еңбек орындарындағы адамдардың денсаулықтарына байланысты мәселелерге арнағанмын. Содан да болар, дөңгелек стол басында сөз алған Арман Қобыландыұлы, Ерлан Бияахметұлы, Ринат Рифхатұлы, техникалық инспектор Андрей Рудольфович сынды, менің кәсібіммен біте қайнасқан мәселелер көтерілген жерде, мен неге үнсіз қалуым керек?
Енді, 2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасына орай, өзімнің қосар жеке пікірлерім:
1. 2019 жылы Қазақстан «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын ілгерілету жөніндегі жаһандық науқанға қосылды. ҚР - ның Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Тұжырымдаманы Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы әзірледі және 2017 жылғы 4 қыркүйекте Сингапурда өткен 21-ші Дүниежүзілік еңбекті қорғау және қауіпсіздік конгресінде іске қосылды. Бұл кәсіпорындағы еңбекті қорғаудың бүкіл жүйесін, ең алдымен алдын алуды ұйымдастырудың сапалы жаңа тәсілі. Ол өндірісте кез келген жазатайым оқиғаларды болдырмау үшін кәсіпорын иесінен бастап жұмысшыларға дейін өндіріс процесіне қатысушылардың саналы әрекетіне негізделген.
Жыл сайын дүние жүзінде 3 миллионнан астам қызметкер жұмыс орнында қайтыс болады. Демек, еңбек қауіпсіздігі тек еңбек қауіпсіздігі емес, еңбек қауіпсіздігі + еңбек медицинасы болуы керек!
Ал енді осыдан кейін «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын, соңғы 10 жыл бойы және тағы да пайдалануына 6-7 жыл уақытты қажет етететін, «ұстаздар мен заңгерлер» өмірге енгізгелі тырысып жатқан біздің министрліктің «2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасын» қатар қоюға бола ма?
Әрине, жоқ!
Осындай кезде, бұған дейін 119 миллиард тенге қаражатты шығындап, «құлағынан тартып» өмірге келтірген «Рухани жаңғыру» бағдарламасы тоқтап қалды. Білетіндердің сөзіне сенетін болсақ, әлгіндей бағдарламаның болшағы бұлыңғыр дегенге саяды. Басы-қасында басшылық жасап жүрген А. Балаеваның бағы жанып, министр болып кетті.
Сол сияқты, Денсаулық сақтау саласындағы МӘМС – ке байланысты дауды алайықшы. Айтушылардың сөзіне сенетін болсақ, пандемия кезінде бюджеттен бөлінген 6 триллион қаржы талан-таражға түскен көрінеді. Бірақ, бұл туралы ешкім ештеңе деген жоқ. Айтылған сөз айтылған жерінде қалды. Дегенмен, жемқорлықтың қалың орманы орнаған елде қандай да бір бағдрламалардың халыққа толыққанды қызмет етуі мүмкін емес екенін, бәрімізге ұғынатын кез келген сияқты.
2. Біз не болғанда, С.Қ. Жақыпова ханым басқаратын министрліктегі мамандандардың күшімен өмірге, «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасынан асып түсетін тұжырымдама тудыра алмайтынымызды мойындауымыз керек. Оның бержағында, 2019 жылы Қазақстан «Vision Zero» (Нөлдік жазатайым жарақаттар) тұжырымдамасын ілгерілету жөніндегі жаһандық науқанға қосылды. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылған болып отыр.
3. Қарағандыдағы кәсіби аурулар Ұлттық орталығының ғалымдары талай рет, еңбек медицинасындағы жазатайым оқиғаларға және өндіріс орындарындағы еңбек қауіпсіздігіне байланысты туындаған мәселелерді шешу мақсатында, ғылыми конференциялар ұйымдастырды, құлаш-құлаш ғылыми мақалалар жазып, елдегі кәсіподақ ұйымдарын, ДСМинистрлігі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігін біріктіре отырып, еңбек қауіпсіздігі дегеніміз – ол бір ғана еңбек қауіпсіздігі емес, бірінші кезекте, еңбек қауіпсіздігі + еңбек медицинасы болуы керектігін түсіндіруді алдарына мақсат етіп қойған-ды. Дегенмен, іс жүзінде бұл мақсаттардың орындалуына қол жеткізіле алмады.
4. Десекте, бірінші кезекте – қалың елді жайлаған жемқорлықты түп тамырымен жою, бізге ауадай қажет. Онсыз тірлігіміздің алға басуы мүмкін емес!
5. Бүгінгі таңда жоғарыдағы аты аталған салалардың барлығында профилді мамандардың жетіспеушілігі, сосын өндіріс орындарындағы еңбекті қорғау ісіне қатысы жоқ мамандарды көптеп пайдалану мәселесі. Бұл туралы Президент Тоқаевтың өзі де, Алматыдағы Жылу беру кешенін мал маманы басқарып отырғандығына акцент жасаған еді.
6. Ең маңызды шаруалардың бірі, бұл – 2015 жылғы Еңбек кодексін түпкілікті жаңарту. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне және Еңбек медицинасына қатысы бар заңнамалар мен салалық бұйрықтарды қайта жазу. Ал, кәсіби аурулар және еңбек гигиенасы Ұлттық орталығының жер - жердегі филиалдарының қызметтерін қайта жандандыру, медициналық университеттердегі алынып тасталған профпатология пәнін қайтадан енгізу және дипломнан кейінгі дәрігер-профпатологтартарды дайындау курстарын қалпына келтіру жұмыстары, бүгінгі таңда - кезек күттірмейтін қажеттілік болып тұр. Сонымен бірге, дәл осы жайлар Сіздер - депутаттар тарапынан көрсетілетін белсенді көмектерге аса зәру болып отыр.
Құрметпен,
Жұбан Тілеубергенов
«Марат Оспанов атындағы БҚМУ»
қауымдастырылған профессоры,
Ақтөбе облыстық Еңбек медицинасы
кабинетінің меңгерушісі, жоғары санатты
дәрігер, Тәуелсіз сарапшы, заңгер.
ҚР Денсаулық сақтау ісінің үздігі,
Еңбек ардагері
Ақтөбе қаласы, т.: 87014280990
12.12. 2023 ж.
Читайте также
ҚАТЕЛЕСУ – АДАМҒА ТӘН ҚАСИЕТ
Осы мақаланы жазуыма себеп болған жай, ол – Республикалық Жас Алаш газетінің өткен жылғы /22.11.2022 жыл №93/ санында жарияланған Азат Әлихан атты
МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ДЕНСАУЛЫҒЫН САҚТАУ - ӨТЕ МАҢЫЗДЫ МІНДЕТ
Ж. Тілеубергенов, медицина ғылымдарының кандидаты, ҚР Денсаулық сақтау ісінің үздігі. Тәуелсіз сарапшы, заңгер Нұр - Сұлтан қаласы. Қ. А. Асқаров,
ҚАЛЫҢ ЕЛДІ ЖАЛМАҒАН ІНДЕТ ҮШІН ЕМЕС . . .
---
Құрметті оқырман! Еліміздегі денсаулық саласын цифрландыру бағдарламасына бөлінген 526 миллион теңгені жөнсіз жұмсады деп айыптап, қоғамнан
Комментарии (0)